عقب نشینی پایداری در مقابل شمخانی - پایداری راهش را جدا می‌کند؟ 
*داوود حشمتی

پرسش: بعد از پروژه افزایش سطح همکاری‌ها با آژانس بین المللی انرژی اتمی که طی آن حتی قرار است دوربین‌ها هم دوباره نصب شود، همچنین پرونده بازگشت به توافقنامه‌های امنیتی میان ایران و عربستان حالا شمخانی با یک ماموریت جدید به امارات سفر می‌کند. آنهم نه فقط برای یک مذاکره کوتاه و دو نفره با امیر امارات، بلکه در این سفر، مسئولان عالی اقتصادی، بانکی و امنیتی دبیر شورای عالی امنیت ملی را همراهی می‌کنند.

این سطح از هیات همراه نشان از جدیت ایران برای نتیجه بخش بودن این سفر دارد. سئوال این است که بپرسیم؛ چه اتفاقی افتاده که از روزهای «تهدید امارات به حمله موشکی» به امروز رسیدیم که سرتیم اصلی این هیات کارشناسی، نه وزارت خارجه بلکه دبیرشورای عالی امنیت ملی است؟ و این میان دولت و جریان پایداری داخل دولت هم نظاره گر ماجراست؟

این سئوال از آنجا مهمتر به نظر می‌رسد که تا همین دو ماه پیش جریان پایداری نزدیک به دولت خواهان تغییر شمخانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی بودند. آنها صراحتا معتقد بودند که کشور در سه حوزه، فرهنگی، فضازی مجازی و امنیتی دچار مشکل است و اشکال به سه دبیری بر می‌گردد که از دولت روحانی در ریاست سه شورای عالی نشسته اند. 

آنها خواستار تغییر سید سعیدرضا عاملی از دبیری شورای عالی انقلاب فرهنگی، ابوالحسن فیروزآبادی از دبیری شورای عالی فضای مجازی و شمخانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی بودند. در دو شورای اول موفق و در آخرین با شکست روبه رو شدند. عجیب تر اینکه دو ماه بعد از اینکه حمید رسایی می‌گفت: «برای همه ثابت شده که شورای عالی امنیت ملی در برخورد با کسانی که جان و مال و ناموس مردم را گروگان گرفتند دبیرخانه ناکارآمد است.» شمخانی مسئول حل و فصل دو پرونده مهم سیاست خارجی کشور در حوزه منطقه میشود. 

رسایی مسئول «خون‌های ریخته شده» اعتراضات اخیرا را «ناکارآمدی شورای عالی امنیت ملی» معرفی می‌کرد و درست بعد از اعدام علیرضا اکبری در صفحه شخصی خودش نوشت: «آیا رییس جمهور محترم منتظر استعفای علی شمخانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی است؟ آیا استمرار حضور شمخانی با این وضعیت به نفع امنیت ملی کشور است؟ آیا ابراهیم رییسی مطالبه افکار عمومی در تغییر مدیران حسن روحانی را بی پاسخ می‌گذارد؟!»

به نظر میرسد دو ماموریت اخیر و مهم شمخانی در حوزه عربستان و امارات، پیام روشنی هم به کشورهای منطقه دارد و هم به جریان تمامیت خواه داخلی در درون دولت. اگرچه می‌توان حدس زد با علنی شدن این سفر شاید نتایجی که در سفر قبلی به چین برای ایران رقم خورد، این بار محقق نشود. نیک می‌دانیم که حیات سیاسی یک جریان در ایجاد تقابل است و مطلع شدن آنها از این سفر احتمال تکرار وقایعی را به ذهن متبادر می‌کند که سابقه آن در دوره خاتمی و حسن روحانی وجود دارد. وقایعی چون «کشتی آنتروپ» و...با این حال چند مساله اخیر را باید خلاصه مرور کرد:

1 تلاش کردند سه دبیر شورای عالی را حذف کنند، در دو فقره موفق بودند و در مورد شمخانی با شکست روبه رو شدند.

2 تلاش کردند تا مشکلات امنیتی را ناشی از ناکارآمدی شورای عالی امنیت ملی معرفی کنند، اما روایت مقبول نشد که سطح حمایت از شمخانی را عیان می کند.

3 تلاش‌ها برای احیای برجام از سوی دولت موفقیت آمیز نبود و محوریت اصلی حالا در سازمان انرژی اتمی است تا بن بست را شکسته و بعد کار به دست دولت سپرده شود.

4گفتگوهایی که عراق واسطه آن بود و در بغداد میان ایران و عربستان صورت گرفت و از کانال وزارت خارجه در جریان بود، موفقیت آمیز نبود. 

5پرونده کشورهای عربی که یکی از مهمترین پرونده‌های منطقه‌ای ایران است به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی سپرده شد.

نکته اینجاست که آیا همین موضوع را می‌توان نشانه ای برای جهت گیری های جدید در سیاست داخل هم برداشت کرد؟ آیا می‌توان نتیجه گرفت که به همان نسبت که در سیاست خارجی تفکر پایداری و کیهانی عقب رانده شده است، نشانه‌هایی از این وضع در سیاست داخلی هم مشاهده خواهد شد؟

برای پاسخ به این سئوالات تنها یک نشانه کافی است. در صورتی که پایداری شروع به نق زدن و مخالفت‌هایی هر چند محدود کند، نشان می‌دهد تغییری در جریان است که بر مبنای آن می‌توان گفت: سیاست خارجی جدید امتداد سیاست داخلی است که اثراتش بعدا مشخص میشود.

 

###